Çin Yıldız Anasonu

Yaygın olarak Çin Yıldız Anasonu adıyla bilinen Illicium verum, Illiciaceae familyasında yer almaktadır. Güneybatı Çin ve Vietnam’a özgü olan bu aromatik bitki, yaprak dökmeyen orta boylu ağaç formundadır. Etkili kısım olarak kullanılan meyveleri ise sert kabuklu, pas rengi görünümdedir ve yağ içeriği yüksek çekirdeklere sahiptir. Bu kuru ve paslı görünümlü kabuklardan çıkan parlak çekirdekler ise tarih boyunca insanların ilgisini çekmiştir.

Gösterilen ilgi sonucundaki keşiflerle Illicium verum, geleneksel olarak 10’dan fazla hastalığın tedavisinde ve başta Çin mutfağı olmak üzere çeşitli mutfaklarda da baharat olarak kullanılmıştır. Tüm bu geleneksel keşiflerin tescili olan Illicium verum’un kategorizasyonu, 2002 yılında Çin Halk Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından hem gıda hem ilaç nitelendirilmesiyle yapılmış oldu.

Günümüzde, organizmada hastalıklara neden olabilen birçok primer etkenin varlığı biliniyor. Bunların başlıcaları olarak organizmaya doğrudan alınan ya da organizmanın maruz kaldığı zararlı radikalleri sayabiliriz. Organizma ise bu radikallerin kontrolsüz davranışlarını, onları daha düşük enerjili ve kararlı hale getirerek önlemeye çalışır. Tüm bu işlevleri ise antioksidan ajanlarla yerine getirir. Illicium verum meyvesinin ana kimyasal bileşenleri antioksidanlardır ve meyve diğer birçok yararlı kimyasal bakımından zengindir. Bu bileşenleri ise polifenoller, flavonoidler, monoterpenoidler, seskiterpenoidler, lignanlar, tanenler ve uçucu yağlar olarak sıralayabiliriz. Diğer taraftan Illicium verum aromatik bir bitki olduğu için uçucu yağ içeriği de araştırmacılar için oldukça önem taşımaktadır.

Yapılan analizler sonucu toplam uçucu yağın %94,6’sını oluşturan 22 çeşit bileşik tanımlanmıştır. Bu toplamın %89,5’ini ise trans-anetol oluşturmaktadır. Trans-anetol üzerine yapılan in vitro çalışmalarla bu uçucu bileşenin antioksidan, antiviral, antikanser, antiinflamatuar, antimikrobiyal ve analjezik etkiden sorumlu olduğu belirlenmiştir. Antikanser etkisi üzerine yapılan incelemelerde ise göğüs kanseri, kolon kanseri, servikal karsinoma ve fibrosarkomaya karşı etkili olduğu ve Ehrlich ascites tümörüne karşı da antitümör aktivite gösterdiği bildirilmiştir. Illicium verum bitkisinin şifalı etkileri bunlarla bitmemekte. Meyve özlerinin merkezi sinir sistemi aktivitesi incelendiğinde, içeriğindeki fenobarbiton sayesinde uyku süresinde uzama ve anksiyolitik etki oluşturduğu görülmüştür. Meyvelerin çekirdeklerinden elde edilen yağ ise romatizma tedavisinde kullanılmıştır.

Günümüzden yıllar önce yöre insanlarının bu bitkiyi, geleneksel yöntemlerle hastalıkları tedavi etmek ve beslenmek amaçlarıyla kullandıklarını biliyoruz:

• Sinirlilik ve uykusuzluğun giderilmesinde yatıştırıcı olarak,

• Deri iltihabı ve romatizma şikayetlerinin giderilmesinde,

• Meyvelerinden damıtılan uçucu yağlarla ağrı kesici etkisinden yararlanılarak,

• Meyvelerinin çiğnenmesiyle mide ağrısı ve hazımsızlığın giderilmesinde,

• Ham meyveleri ve kurutulmuş meyve tozları çay olarak kullanılmıştır.

Illicium verum bitkisi modern bilimle incelendiğinde, geleneksel kullanımla elde edilen etkilerin desteklendiğini görüyoruz ancak bitki tayinlerinin oldukça hassas ve uzmanlık gerektiren bir alan olduğunu unutmamalıyız. Bugün modern bilimsel yöntemlerle tayin için bile çokça analiz yöntemi kullanmamız gerekebilmekte. Bir örnek verecek olursak, 2001 yılında Çin’den Hollanda’ya yapılan sevkiyatta Illicium verum, çok zehirli bir bitki olan Illicium anisatum ile kontamine olmuştur. Bu kontaminasyon ülkede bir salgına neden olmuştur ve tüm ürünler piyasadan toplatılmıştır. Bu iki bitkiyi gözle ayırt etmek ise neredeyse imkansızdır.

Hazırlayan: İrem Çelik

Kaynak:

Wang GW, Hu WT, Huang BK, Qin LP. Illicium verum: bir inceleme Botaniği, geleneksel kullanımı, kimyası ve farmakolojisi hakkında. J etnofarmakol 2011; 136: 10-20.

M. Burits and F. Bucar

Photother. Res., 14 (2000), pp. 323-328

Dramic A, Sokoviç M, Mihailo RS. Kimyasal bileşim veantifungal aktivite Illicium verum ve eugenia caryophyllata uçucu yağlar. Kimya Nat Kompleksi 2009; 45: 259-256.

TCM Farmakolojisi Anabilim Dalı, Eczacılık Fakültesi, Heilongjiang Çin Tıbbı Üniversitesi, Harbin 150040, Çin

Solomou, A. D., Martinos, K., Skoufogianni, E., Danalatos, N. G. (2016). Medicinal and aromatic plants diversity in Greece and their future prospects: A review. Agricultural Science, 4(1), 9-21.

Baidoo, M. F., Asante-Kwatia, E., Mensah, A. Y., Sam, G. H., Amponsah, I. K. (2019). Pharmacognostic characterization and development of standardization parameters for the quality control of Entada africana Guill. Perr. Journal of Applied Research on Medicinal and Aromatic Plants, 12, 36-42.