Van Gogh ve Digitalis

Yıldızlı Geceler, Ayçiçekleri, Oda ve daha birçok eşsiz eserle sanat dünyasında derin izler bırakan ve hayatı trajedilerle dolu sanatçı Van Gogh’un sanatındaki seçimleri bir hastalığın sonucu olabilir mi? Özellikle son dönemlerinde verdiği eserlerinde göze çarpan yoğun sarı renk kullanımı ve puslu görüntüler “ dijital zehirlenmesi” yaşadığının bir işareti mi?

Yıldızlı Gece

Dünyaca ünlü Hollandalı ressam Vincent Van Gogh, 1853-1890 yılları arasında yaşadı. 1880 yılından sonra başladığı resim kariyerinde yüzlerce eser verdi. Özellikle son zamanlarında yaptığı resimler dünyada en meşhur ve en pahalı eserler arasında yer aldı. Ünlü ressam hayatı boyunca birçok sağlık problemiyle başa çıkmak zorunda kaldı. Epilepsi, genel deliryum, akut mani, depresyon, akut aralıklı porfiri, güneş çarpması gibi çeşitli hastalıklardan muzdarip olduğu düşünülen Van Gogh'un kullanmış olabileceği ilaçlardan biri ise özellikle ilginçtir: Dijitaller.

Otoportre

Dijitaller (kalp glikozitleri), genellikle Digitalis purpurea (erguvani yüksük otu) ve Digitalis lanata (beyaz yüksük otu) bitkilerinin yapraklarından elde edilir. Günümüzde konjestif kalp yetmezliğinde kullanımı olan pozitif inotropik ajanlardır. Fakat artık kalp yetmezliği tedavisinde ilk seçenek olarak görülmemektedirler. Diğer ajanlara göre (diüretikler, ADE inhibitörleri, vazodilatörler) toksisite geliştirme olasılıkları daha muhtemeldir. Yarılanma ömürleri uzun ve terapötik indeksleri dar ajanlardır. Tedavide doz ayarı önemlidir ve dikkatle izlenmelidir. Peki Van Gogh’un dijital zehirlenmesine maruz kaldığı çıkarımına nasıl ulaşabiliriz?

Dr Paul Gachet

Van Gogh, hayatının son aylarını Paris yakınlarındaki Auvers-sur-Oise isimli küçük bir kasabada geçirdi ve burada tanıştığı Doktor Gachet ile arkadaş oldu. Doktor Gachet'ı resmettiği iki eserinde, doktorun hüzünlü görünüşü ve sol elinde tuttuğu digitalis bitkisi dikkat çekiyor. Bu durum dijitallerin, ressamın homeopatik tedavisinde de kullanılmış olabileceğini akla getiriyor.

Van Gogh’un yaşadığı dönemde digitalis; epilepsi, astım ve diğer hastalıkların tedavisinde sakinleştirici etki amacıyla kullanılmaktaydı (Günümüzde bu kullanım uygun değildir.). 19. yüzyılda digitalis kullanımının yaygın olmasına karşın kandaki düzeyleri saptanamıyordu. Ufak doz değişimleriyle kolayca toksisiteye sebep olabilen bu ilacın kullanımı ünlü ressamı etkilemiş olabilir.

Ayçiçekleri

Dijital zehirlenmesinin taşikardi, fibrilasyon, kalp krizine neden olabilecek kardiyak depresyon gibi önemli kardiyak etkileri olabilir. Bunun yanında nadiren konfüzyon (patolojik derecede zihin bulanıklığı, sersemleme), halüsinasyon, endokrin ve görme üzerine anomaliler oluşabilir. Digitalis zehirlenmesi ile meydana gelen görme bozuklukları üzerine yapılan araştırmalar bize ilginç bilgiler sunuyor. Bulanık görüş, renklerin olduğundan farklı algılanması, kırmızı ve yeşil rengin algılanmasında problem yaşanmasıyla özellikle sarı görme (xanthopsia) ve hareli görüş bilinen non-kardiyak etkilerden bazılarıdır. Bu bilgilerin ışığında Van Gogh'un resimleri pek çok yönden digitalis zehirlenmesi şüphesini akla getiriyor. Son dönem eserlerinde sarı rengin baskın olarak kullanılması dijital zehirlenmesi şüphesinin en önemli nedeni. Kesik fırça darbeleri, hareli sarı ışıklar, puslu görüntüler zehirlenme ihtimalini destekler nitelikte. Ancak Van Gogh’un tedavisiyle ilgili herhangi bir belge günümüze ulaşmamıştır. Bu yüzden resimlerdeki tercihlerin yan etkilerden kaynaklandığını kesin olarak söyleyemeyiz.

Buğday tarlası ve kargalar

Kesin olarak söyleyebileceğimiz şey ise Dr. Gachet'in portresindeki bitkinin mavi renkte resmedilmiş bir digitalis olduğudur. Fakat doğada yalnızca kırmızı, sarı ya da açık mor renkli çiçekleri olan digitalis türleri bulunmaktadır. Bitkinin mavi renkte resmedilmesi, Van Gogh’ta bıraktığı olumsuz etkilerle ilişkilendirilebilir. Belki de Gachet’ı resmetmesi yalnızca dostluğu ve tedavisine karşılık bir hediye değil, aynı zamanda ilacın aşırı kullanımının yarattığı olumsuz etkilerin bir göstergesiydi.

Hazırlayan: Rabia Asar

Kaynak:

Bronzetti, G., Canzi , A., & Picchio, F. (2006, June 7). Van Gogh, Doctor Gachet, and Digitalis: A Self‐Diagnostic Portrait? Wiley Online Library: https://onlinelibrary.wiley.com/doi

Google Arts & Culture. (tarih yok). Vincent van Gogh. Google Arts & Culture: https://artsandculture.google.com/entity/vincent-van-gogh

Wikipedia. (2021, Mart 31). Vincent van Gogh. Wikipedia: https://tr.wikipedia.org/wiki/Vincent_van_Gogh