.png)
İlacın yasal olarak satılabilmesi ve hastalıklara çare olabilmesi için gereken resmi izin olan ruhsatı alabilmek için ilacın kalite, etkinlik ve güvenilirlik açısından gerekli tüm testleri ve incelemeleri başarıyla geçmesi gerekmektedir. İlaç firmaları tarafından hazırlanan kapsamlı dosya; ilacın formülasyonu, üretim süreci, kalite kontrol yöntemleri, klinik deney sonuçları gibi birçok detayı içerir. Dosyanın değerlendirilmesi ise ülkemizde Sağlık Bakanlığı tarafından yapılmaktadır.
Bir ilacın ülkemizde ruhsatlandırılması ilaca erişim kapsamında son derece önem taşır. İlaçların serüveninde ruhsatlandırma, pazara sunulmuş olanlar için ise fiyatlandırma, pazarlama ve diğer departmanlar, depo, hastane ve eczane alanlarında çalışan eczacılarımızın rolü kesinlikle başroldür. Bu sebeple geçtiğimiz 14 Mayıs Eczacılık Günü’nden itibaren ülkemizde ilk defa ruhsatlandırılan etken maddelere sahip referans ilaçları sizler için derledik.
Bimekizumab
Bimekizumab IL-17A, IL-17F ve IL-17AF yüksek afiniteyle selektif olarak bağlanan ve bu sitokinlerin IL-17RA/IL-17RC reseptör kompleksi ile etkileşimini bloke eden bir humanize (insanlaştırılmış) IgG1 kappa monoklonal antikorudur. Yüksek IL-17A ve IL-17F konsantrasyonları, plak psoriazis de dahil olmak üzere çeşitli immün aracılı inflamatuvar hastalıkların patogenezinden sorumlu tutulmuştur. Bimekizumab, bu proinflamatuvar sitokinleri inhibe ederek deri inflamasyonunun normale dönmesini ve böylece psoriazis ile ilişkili klinik semptomlarda iyileşme olmasını sağlar.
In vitro modellerde, bimekizumabın psoriazis ile ilişkili gen ekspresyonunu ve sitokin üretimini tek başına IL-17A inhibisyonuna kıyasla daha büyük ölçüde inhibe ettiği gösterilmiştir.
Bimekizumab; siklosporin, metotreksat veya fototerapi gibi geleneksel sistemik tedavilere yanıt vermeyen, tolere edemeyen ya da bu tür tedavilerin kontrendike olduğu erişkin hastalarda orta ila şiddetli plak psoriasisin tedavisinde endikedir. Plak psoriasisi olan erişkin hastalar için önerilen doz 0, 4, 8, 12 ve 16. haftalarda ve ardından 8 haftada bir 320 mg'dir (her biri 160 mg'lik 2 subkütan enjeksiyon uygulanır). 16 haftalık tedavi sonunda iyileşme görülmeyen hastalarda tedavinin kesilmesi düşünülmelidir.
Çok yaygın advers etkiler, üst solunum yolu enfeksiyonları; yaygın yan etkileri oral kandiyazis, tiner enfeksiyonları, herpes simpleks, orofaringeal kandiyazis, follükilit, dermatit, egzama, akne, baş ağrısı; yaygın olmayan yan etkileri ise nötropeni, çeşitli bağırsak problemleri ve mukozal kandiyazis olarak kaydedilmiştir.
Bimzelx, 160 mg/ml bimekizumab içeren enjeksiyon 2021 yılında EMA tarafından onaylanmıştır. Ülkemizde ise 21.03.2024 tarihinde ruhsatlandırılmıştır.
2. Bromfenak sodyum seskihidrat
Bromfenak sodyum seskihidrat, katarakt cerrahisi sonrası oluşabilecek postoperatif oküler inflamasyonun tedavisinde kullanılan bir göz damlasıdır. Non-steroidal antienflamatuar ilaçlar (NSAİİ'ler) sınıfına ait olan bu ilaç, COX-1 ve COX-2 enzimlerini güçlü bir şekilde inhibe ederek ağrı ve enflamasyona neden olan prostaglandinlerin üretimini engeller.
Doz uygulaması, etkilenen göze (gözlere) günde iki kez, bir damla olacak biçimde, katarakt ameliyatının ertesi gününden başlayarak postoperatif periyodun ilk 2 haftası süresince devam eder.
Göz damlası, 25°C'nin altındaki oda sıcaklığında saklanmalıdır. Hastalara, kullanılmadığı zamanlarda şişenin ağzı sıkıca kapatılmış bir şekilde saklamaları önerilmelidir. Bu ilaç geriatrik ve pediatrik kullanıma da uygundur.
Bromfenak sodyum seskihidrat; astım, ürtiker veya akut rinit ataklarının neden olduğu hassasiyeti arttıran asetilsalisilik asit veya diğer prostaglandin sentetaz inhibe edici aktiviteye sahip ilaçlarla tedavi edilen hastalarda kontrendikedir. NSAİİ'lere aşırı duyarlılığı olan hastalarda da kullanılmamalıdır.
Japonya'da gerçekleştirilen büyük, iyi kontrollü bir çalışmada bromfenak sodyum seskihidratın pranoprofen oftalmik çözeltisi kadar etkili olduğu gösterilmiştir. Klinik çalışmalarda en yaygın veya en önemli advers reaksiyonlar gözde anormal his (%0,5), kornea erozyonu (hafif veya orta) (%0,4), gözde kaşıntı (%0,4), göz ağrısı (%0,3) ve göz kızarıklığı (%0,3) olmuştur.
Prolensa 0.9 mg/ml bromfenak sodyum seskihidrat içeren göz damlası 2013 yılında FDA tarafından onaylanmıştır. Ülkemizde ise 28.09.2023 tarihinde ruhsatlandırılmıştır.
3. Enfortumab vedotin
Enfotumab vedotin (EV) ürotalyal karsinomun (UC) tedavisi için onaylanmış bir antikor-ilaç konjugatıdır.
EV ter bezleri, saç folikülleri, mesane, mide, meme, yemek borusu ve cilt keratonositlerin insan epitel hücrelerinde eksprese edilen bir hücre yapışma proteini olan nektin-4'ün hücre dışı alanını hedeflemek üzere tasarlanmıştır. Nektin-4, hücresel yapışma ve onkogenezle ilgili diğer işlemlerde rol oynayan transmembran bir proteindir. Nektin-4 ürotelyal kanserde yüksek düzeyde eksprese edilir ve bu durum onu bu hastalıkta ideal bir terapötik hedef haline getirir.
EV, Nektin-4'e yönelik bir antikor-ilaç konjugatı olup tamamen insan, monoklonal bir antikor ve mikrotübül bozucu ajan olan monometil auristatin E'yi (MMAE) içerir. Enfortumab vedotin, Nektin-4 eksprese eden hücrelere MMAE vererek hücre döngüsünün durmasına ve hücre ölümüne yol açar. Güçlü bir mikrotübül inhibitörü olarak vedotin, tübülin polimerizasyonunu önler, hücre döngüsünün durdurulmasını kolaylaştırır, mitozu bloke eder ve hücre ölümünü indükler.
Yaygın veya çok yaygın görülen advers etkiler: alopesi, anemi, iştah azalması, konjonktivit, ishal, kuru göz, tükenmişlik, anormal yürüyüş, hiperglisemi, kas güçsüzlüğü, mide bulantısı, sinir bozuklukları, anormal duyum, cilt reaksiyonları, kutanöz toksisite vakaları, stomatit.
Önceden diyabeti olan veya olmayan kişilerde ölümcül olaylar da dahil olmak üzere hiperglisemi ve diyabetik ketoasidoz rapor edilmiştir; üretici, kan şekerinin 13,9 mmol/L'nin üzerinde olması durumunda tedavinin durdurulması tavsiye edilmektedir. Ketokonazol, itrakonazol, eritromisin, klaritromisin, atazanavir, indinavir, nefazodone, nelfinavir, ritonavir, sakinavir, telitromisin ve vorikonazol gibi ilaçlar MMAE'nin metabolizma hızını azaltabilir, bu da ilaç seviyelerinde artış ve potansiyel olarak artan toksisiteye neden olabilir. Fenitoin, karbamazepin, rifampin, fenobarbital gibi ilaçlar ve St. John’s Wort, karaciğer mikrozomal CYP3A4 enzimlerini uyararak MMAE'nin metabolizmasını artırabilir, bu da daha düşük etkili ilaç seviyelerine neden olabilir.
2021 ile 2023 yılları arasında FDA, enfortumab vedotin'e (EV) hızlandırılmış ve düzenli onay vermiştir. Ek olarak EV'ye yakın zamanda sisplatin almaya uygun olmayan mUC (metastatik ürotelyal kanser) hastalarında birinci basamak tedavi olarak pembrolizumab ile kombinasyon halinde hızlandırılmış FDA onayı verilmiştir.
Padcev, 20 mg ve 30 mg enfortumab vedotin içerir ve infüzyonluk çözelti hazırlamada kullanılacak konsantre için toz formundadır. 12.12.2023 tarihinde ülkemizde ruhsatlandırılmıştır.
4. Finerenon
Finerenon, mineralokortikoid reseptörünün steroid olmayan, selektif bir antagonistidir. Mineralokortikoid reseptörü aldosteron ve kortizol tarafından aktive edilir ve gen transkripsiyonunu düzenler. Finerenon özellikle aldosteronun etkilerini antagonize eder. Yetişkinlerde Tip 2 diyabetle ilişkili kronik böbrek yetmezliği (albüminüri ile birlikte) hastalığının tedavisinde endikedir. Önerilen hedef ve maksimum doz; günde 1 kez 20 mg’dır.
Finerenon’un advers etkileri; hiperkalemi, hiponatremi ve hipotansiyon olarak spesifiktir.
CYP3A4 enziminin güçlü inhibitörleri ile eş zamanlı tedavi (örn: itrakonazol, ketokonazol, ritonavir, nelfinavir, kobisistat, klaritromisin, telitromisin, nefazodon) Addison Hastalığı durumunda kontrendike olup gebelik, emzirme, ağır karaciğer ve böbrek yetmezliğinde kullanımından kaçınılmalıdır.
Kerendia, 10 mg ve 20 mg finerenon içeren formları ile 2022 yılında EMA tarafından onaylanmıştır. Ülkemizde ise 23.06.2023 tarihinde ruhsatlandırılmıştır.
5. Ozanimod
Ozanimod, S1P reseptörleri 1 ve 5'e yüksek afinite ile bağlanan bir sfingozin 1-fosfat (S1P) reseptör modülatörüdür. Ozanimod, lenfositlerin lenf düğümlerinden çıkma kapasitesini engeller ve periferik kandaki lenfosit sayısını azaltır. Ozanimodun multipl sklerozda terapötik etkiler uyguladığı tam olarak bilinmese de lenfosit göçünü azaltmasının etkili olduğu tahmin edilir. Yine aynı sebeple ülseratif kolitli hastalarda da kullanılır. Tedaviye başlangıç paketi ve idame tedavi için 2 ayrı şekilde sunulmaktadır. İçerisinde 4 adet 0,23 mg ve 3 adet 0,46 mg ozanimod bulunan tedaviye başlangıç paketinin pozolojisi şu şekildedir:
Tablo 1: Doz Titrasyon Rejimi
1-4. Günler | Günde bir kez 0.23 mg |
5-7. Günler | Günde bir kez 0.46 mg |
8. gün ve sonrası | Günde bir kez 0.92 mg |
İlk titrasyondan sonra önerilen idame dozu, 8. günden başlayarak günde bir kez oral yoldan alınan 0.92 mg'dır. İlaç yiyecekle beraber ya da yiyeceksiz kullanılabilir.
Advers etkileri arasında enfeksiyon, bradiaritmi, karaciğer yaralanması, fetal risk, maküler ödem, immünosüpresif etkiler ve ilacı bıraktıktan sonra engellilikte artma yer almaktadır.
Kalp yetmezliği, hepatit veya tüberküloz gibi enfeksiyonu, aritmisi, ciddi karaciğer problemi, kanser olan hastalarda ve hamilelerde kullanımı uygun değildir.
ZEPOSİA, 4 adet 0,23 mg ve 3 adet 0,46 mg ozanimod içeren sert kapsül tedaviye başlangıç paketi ve 0,92 mg ozanimod içeren formuyla 2020 yılında EMA tarafından onaylanmıştır. Ülkemizde ise 08.02.2024 tarihinde ruhsatlandırılmıştır.
6. Vericiguat
Vericiguat; azalmış ejeksiyon fraksiyonlu kalp yetmezliği olan hastalar için kullanılan, oral çözünür bir guanilat siklaz stimülatörü olan yeni bir ajandır. Siklik guanozin monofosfat (cGMP) yolunu düzenleyerek etkisini gösterir. Aynı zamanda, son zamanlarda dekompanse olmuş veya kötüleşen kalp yetmezliği, tekrar hastaneye yatırılan veya intravenöz diüretik tedavisi alan hastalar için kullanılır. Önerilen başlangıç dozu, günde bir kez yemekle birlikte alınan 2.5 mg'dır. Hasta tarafından tolere edildiği sürece, doz yaklaşık her 2 haftada bir iki katına çıkarılarak hedef bakım dozu olan günde bir kez 10 mg'a ulaşılmalıdır.
Semptomatik hipotansiyon, ortostatik hipotansiyon, senkop ve anemi, vericiguatın bilinen yan etkileri arasındadır. Sınırlı ancak tutarlı bir şekilde kreatinin, üre ve ürik asit azalması bildirilmiştir.
Vericiguat, hipotansiyon ve senkop açısından uzun etkili nitratları, riociguat gibi diğer çözünür guanilat siklaz uyarıcılarını veya fosfodiesteraz Tip 5 (PDE-5) inhibitörlerini kullanan hastalarda kontrendikedir. Hemoglobin seviyesini azaltabileceği için ciddi anemisi olan hastalarda ilacın kullanımından kaçınılmalıdır.
Toksisiteyi değerlendirmek için yapılan klinik çalışmalar 10 mg’a kadar gerçekleştirilmiştir. Yüksek dozda kullanıldığında hipotansiyona sebep olduğu, antidotunun bulunmadığı belirtilmiştir.
Vericiguat etken maddesine sahip Verquvo 2,5 mg, 5 mg ve 10 mg olarak 2021 yılında hem EMA hem FDA tarafından onaylanmıştır. Ülkemizde ise 25.08.2023 tarihinde ruhsatlandırılmıştır.
Sağlık hizmetinin temel taşlarından olan ve her gün milyonlarca hastanın hayatına dokunan eczacılarımızın 14 Mayıs Eczacılık Günü kutlu olsun!
Hazırlayan: inPharma Dergi Ekibi
Kaynakça:
Walters, T.R. et al. (2014) ‘Bromfenac Ophthalmic Solution 0.07% dosed once daily for cataract surgery’, Ophthalmology, 121(1), pp. 25–33. doi:10.1016/j.ophtha.2013.07.006.
Multum, C. (2024). Prolensa (ophthalmic). Drugs.com. https://www.drugs.com/mtm/prolensa-ophthalmic.html
Medicines complete: Enfortumab vedotin [Specialist drug]( BNF)
Reike, M. J., Bahlburg, H., Brehmer, M., Berg, S., Noldus, J., Roghmann, F., Bach, P. ve , K. H. T. (2024). Side effects of drug-antibody conjugates enfortumab-vedotin and sacituzumab-govitecan in targeted therapy in cancer. Cancer Epidemiol. 10.1016/j.canep.2024.102574.
Goodson, D. A. ve Fri̇edlander, T. W. (2023). The future of antibody–drug conjugates in urothelial cancer new ındications and novel targets. Advances in Oncology, 3(1), 137-159. https://doi.org/10.1016/j.yao.2023.01.010
ZEPOSIA 0,23 MG VE 0,46 MG SERT KAPSUL TEDAVIYE BASLANGIC PAKETI (7 KAPSUL) Kullanma Talimatı: https://www.ilacabak.com/pdf/58c8cd3810ab395.pdf
VYAS, A., ONTEDDU, N., Vericiguat. (2023). Treasure Island (FL): StatPearls Publishing https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK574528/
RxMediaPharma
Comments