.png)
Halk arasında mutluluk hormonu olarak bilinen serotoninin, vücutta normalden fazla olduğu durumlarda ortaya çıkan serotonin sendromunun ne olduğunu bu yazımızda beraber inceleyelim.
Serotonin (5-Hidroksitriptamin, 5-HT)
Serotonin nedir ve nerelerde bulunur?
Serotonin santral ve periferik birçok sistemde rol alan bir nörotransmitter madde ve hormondur. Başlıca gastrointestinal sistemde, plateletlerde ve santral sinir sisteminde bulunur. Serotonin kan-beyin bariyerini geçemez, bundan dolayı beyin sapında ve ponsta bulunan nöronlarda besinler ile alınan triptofan amino asidinin hidroksilasyon ve dekarboksilasyonu sonucunda sentezlenir. Serotonin sentezlendikten sonra presinaptik nöronların ve plateletlerin içindeki veziküllerde depolanır. Periferik sistemdeki serotonin kaynağı, intestinal enterokromafin hücrelerdir. Serotonin, etkilerini serotonin reseptörleri üzerinden gösterir. Serotonin; anksiyete, depresyon, ilaç bağımlılığı, uyku, hayal görme, baş ağrısı, iştah gibi pek çok olayla ilgilidir.
Serotonin iyi ruh halinin korunmasında ve insanların mutlu hissetmesinde etkili olsa da serotoninin fazlası zararlı olabilir. Beyinde fazla serotonin bulunması, düşük serotonin seviyelerini artırmak için alınan ilaçların yan etkisi olarak ortaya çıkabilir ve serotonin sendromu adı verilen bir duruma neden olabilir. Serotonin sendromu, yeni bir ilaç almaya başladıktan sonra veya mevcut bir ilacın dozunu arttırırken ortaya çıkabilir.
Serotonin sendromu nedir?
Serotonin sendromu, periferik sistem ve santral sinir sisteminde bulunan serotonin reseptörlerinin aşırı uyarılması sonucunda meydana gelir. Santral ve periferik sinir sistemlerini etkileyen serotonin seviyelerinin artması sonucunda; otonomik disfonksiyon, nöromüsküler uyarım ve mental durum değişmesi ortaya çıkar. Yapılan deneysel çalışmalarda serotonin sendromunun gelişmesinde 5-HT1A ve 5-HT2A reseptörlerinin rol oynadığı gösterilmiştir. Terapötik dozlar, ilaç etkileşimleri, kasıtlı veya kasıtsız alınan aşırı dozlar serotonin regülasyonunu değiştirebilecek durumlar arasında bulunmaktadır.
Serotonin sendromunun belirtileri nelerdir?
Otonomik disfonksiyon belirtileri: diaforez (terleme), taşikardi, bulantı-kusma, midriyazis, kızarma, hiperaktif bağırsak sesleri, ishal gibi.
Nöromüsküler uyarım belirtileri: miyoklonus (kaslarda ani kasılmalar), hiperrefleksi, hipertermi, hipertonisite, rijidite, titreme gibi.
Mental durum değişikliği belirtileri: konfüzyon, ajitasyon (sinirlilik,huzursuzluk), anksiyete, uyuşukluk gibi.
Hafif toksisitede; hastalar titreme veya seğirme, anksiyete ile birlikte hiperrefleksi, taşikardi, terleme ve midriyazis şikayetleri ile hastaneye başvurabilir.
Orta derecede toksisitede, hastalar ajitasyon ve huzursuzluk ile belirgin bir sıkıntı içindedirler. Özellikle alt ekstremitelerde hiperrefleksi ve klonus, hiperaktif bağırsak sesleri, ishal, bulantı, kusma, taşikardi, hipertansiyon, terleme, midriyazis ve hipertermi şikayetleri ile hastaneye başvurabilir.
Şiddetli serotonin toksisitesi, saatler içinde çoklu organ yetmezliğine yol açabilen hayatı tehdit eden bir durumdur. Vücut sıcaklığının hızla 40°C' nin üzerine çıkmasına neden olabilen kas sertliği ile karakterize edilebilir. Hastalar, konfüzyon veya deliryum ile birlikte kararsız ve dinamik hayati belirtilere sahip olabilir hatta tonik-klonik nöbetler yaşayabilir.
İlk aşama belirtileri görülmüşse hasta kısa süre içinde hastaneye başvurmalıdır. Ortaya çıkan belirtiler, hastaya müdahale edilmemesi durumunda kontrolden çıkarak artmaya devam eder ve hastanın hayatının tehlikeye girmesine sebep olabilir.
Serotonin krizine genellikle birden fazla serotonerjik ajanın birlikte alınması neden olur. SSRI ve MAOI' yi birleştirmek en büyük riski oluşturur.
Serotonin sendromu ile ilişkilendirilen ilaç grupları nelerdir?
Serotonin yıkımını azaltan ilaçlar: monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI)
Serotonin geri alımını azaltan ilaçlar: selektif serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI), serotonin norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI), trisiklik antidepresanlar, opioidler, antiepileptikler, antiemetikler ve bitkisel bir preparat olan St. John's wort (Sarı kantaron)
Serotonin prekürsörlerini veya agonistlerini artıran ilaçlar
Serotonin salınımını artıran ilaçlar
Serotonin sendromu tedavisi nedir?
Serotonin sendromunun tedavisi hastanın gösterdiği belirtilerin şiddetine bağlıdır. Doktor serotonerjik ajanı kesmeyi ve destekleyici bakım vermeyi önerebilir.
Hafif serotonin sendromu için tedavi; sebep olan ilacın kesilmesini ve intravenöz sıvılarla destekleyici tedaviyi, hayati belirtilerin düzeltilmesini ve semptomatik tedaviyi içerir.
Orta derecede serotonin sendromu için tedavi, serotonerjik ajanın durdurulmasını ve destekleyici bakım verilmesini içerir. Semptomatik tedavi önerilir ve hipertermi için standart soğutma önlemleri uygulanmalıdır.
Şiddetli serotonin toksisitesi için tedavide hava yolu, solunum ve dolaşımın yönetimine yani ABC' lere (Airway- Breathing- Circulation) odaklanmak gereklidir. Hayatı tehdit eden durum ise hipertermi ve hipoventilasyona yol açabilen rijiditedir. Hipertermi ve rijiditeyi kontrol etmek diğer ciddi komplikasyonları önleyebilir.
Serotonin sendromunun önlenmesi, hastalarda ve sağlık hizmeti verenlerde eğitim ve farkındalığın iyileştirilmesi ile başlar. Öncelikle hastalar ilaçlarını reçete edildiği şekilde, dikkatli olarak kullanmalıdır. Doktorlar ise, serotonerjik ajanların gereksiz kullanımını en aza indirmelidir.
Hazırlayan: Selin Uysal
Kaynaklar
Scotton, W. J., Hill, L. J., Williams, A. C., & Barnes, N. M. (2019). Serotonin Syndrome: Pathophysiology, Clinical Features, Management, and Potential Future Directions. International journal of tryptophan research: IJTR, 12, 1178646919873925. https://doi.org/10.1177/1178646919873925
Wang, R. Z., Vashistha, V., Kaur, S., & Houchens, N. W. (2016). Serotonin syndrome: Preventing, recognizing, and treating it. Cleveland Clinic journal of medicine, 83(11), 810–817. https://doi.org/10.3949/ccjm.83a.15129
Özkardeşler, S. (2008). Serotonin Sendromu. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, Cilt 22, Sayı 1. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/53448
Özdemir, S., Kocabaşoğlu, N., (2007). Serotonin Sendromuna Güncel Bir Yaklaşım. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt 17, Sayı 4. http://www.psikofarmakoloji.org/pdf/17_4_11.pdf
Akgün, H., Aytemir, M., Balkan, A., Bilgin, A.A., Çalış, Ü., Dalkara, S., Erol, D.D., Erdoğan, H., Ertan, M., Kelekçi, N., Özkanlı, F., Palaska, E., Saraç, S.,Şafak, C., Şimşek, R., Tozkoparan, B., (2019), Farmasötik ve Medisinal Kimya
Guy Evans, O., (2021), What is Serotonin?, Simply Psychology. www.simplypsychology.org/what-is-serotonin.html
Bharat, D., (2021), Serotonin Syndrome: Causes, Symptoms And Treatment, Netmeds,https://www.netmeds.com/health-library/post/serotonin-syndrome-causes-symptoms-and-treatment
Comments