.png)
Passiflora incarnata Passifloraceae familyasına mensup bir bitkidir. Terminolojik olarak İngilizce’de maypop ve passion fruit isimleriyle anılan bitki halk arasında çarkıfelek, kayısı asması ve saatgülü isimleriyle bilinir.
Tutku çiçeği; odunsu sapları, beyaz ve mor çiçekleri ve meyveleri olan çok yıllık, tırmanıcı bir asmadır. İsmi İspanyol kaşifler tarafından İsa'nın çilesini simgelemek için verilmiştir.
Kendine özgü üç loblu yaprakları ve uzunluğu 180 cm’ye veya daha fazlasına ulaşabilen çekici çiçekleri olan çok yıllık otsu bir asmadır. Çarkıfelek çoğunlukla ormanların ve tarlaların kenarlarında yetişir.
Yapraklar sap boyunca dönüşümlü olarak dizilmişlerdir ve genellikle sadece hafif tüylüdürler. Bireysel yapraklar, ortak bir noktadan (avuç içi loblu) çıkan üç (bazen beş) loba bölünmüştür.
Tek çiçekler, gövde ve yaprak sapları arasındaki orijinden köken alır. Çiçeklerin uzunluğu değişkenlik gösterir ve açık mordan lavanta rengine kadar çeşitli renk skalaları mevcuttur.
Fitokimyasal açıdan ele aldığımızda çarkıfeleğin ana kimyasal bileşenleri: Viteksin, izoviteksin, orientin, izoorientin, apigenin, kemferol ve kersetin gibi flavonoidler (%0,25); harman, harmin, harmalin, harmol ve harmalol gibi β-karbolin halka sistemine dayalı indol alkaloidleri (%0,1); glikozitler, karbonhidratlar, amino asitler, benzopironlar, gyanokardin gibi siyanojenik glikozitler; maltol ve etil maltol gibi piron türevleri gibi diğer bazı izole edilmiş bitki bileşenleri olarak tanımlanmıştır. Bitkiden krisin ve trisübstitüe benzoflavon kısmı (BZF) gibi iki önemli bileşen izole edilmiştir. İkincil alkoller olan 2-pentanol, 2-heptanol ve 2-nonanol'ün asetat, bütanoat, heksanoat ve oktanoatlarının enantiyomerik bileşimleri sarı mor (Passiflora) çarkıfelek meyvelerinde belirlenmiştir.
Bitkinin kayıtlı olduğu monograflar aşağıda sıralanmıştır. Bu monograflarda bitkinin drog değeri taşıyan (tedavide kullanılan) kısımları toprak üstü kısımları ve meyveleri olarak kaydedilmiştir.
Avrupa Farmakopesi
İngiliz Bitki Farmakopesi
ESCOP Monografları
Komisyon E Monografları
Fitofarmakolojik etkileri bakımından incelendiğinde içerdiği BZF grubu ışığında nikotin ve kannabinoid yoksunluklarında faydalı olabileceği aydınlatılmıştır. Antikonvülzan etkinliği sayesinde epilepsi nöbetlerinde teratojenik aktivitesi yüksek antiepileptik ilaçlara alternatif oluşturabileceği yönünde bulgular mevcuttur. Yapısında bulunan krisin bileşeninin GABA-A reseptörüyle etkileşimi sonucu anksiyolitik etki gösterdiği ön görülmüş daha sonrasında fareler üzerinde denenen labirent kaygı modeliyle anksiyolitik aktivitesi kanıtlanmıştır. P. incarnata'nın yapraklarından elde edilen metanol ekstraktı, farelerde kükürt dioksitin neden olduğu öksürük üzerinde önemli antitussif aktivite sergilemiştir; öksürük inhibisyonu, kodein fosfat ile karşılaştırılabilir düzeyde kaydedilmiştir.Bitkide bulunan krisin, doğal öldürücü (NK) hücre aktivitesinin cerrahi olarak baskılanmasını hafifletme ve böylece kanserin metastatik yayılımını en aza indirme potansiyeli nedeniyle faydalı olabilir. Antihipertansif aktivitesi de mevcut olan bitkinin en popüler iki farmakolojik etkisi afrodizyak ve termojenik etkidir. Termojenik (yağ yakıcı) aktivitesi sebebiyle günümüzde zayıflama preparatlarının formülasyonlarına sıklıkla dahil edilmektedir. Aromataz enziminin en güçlü inhibitörü olan (sitokrom P-450 enzim ailesinin bir üyesi, yani P-4503A4) BZF, androjenlerin (testosteron) metabolitlerine dönüşümünü engeller, böylece gonadal dokudaki testosteron seviyelerini arttırır. Serbest testosteronun artması ve serbest östrojenin azalması, plazmadaki testosteron düzeyleri, spermatogenezi ve sperm olgunlaşmasını düzenleyen gonadotropinler (luteinize edici hormon (LH) ve folikül uyarıcı hormon (FSH) üzerinde etkiye sahiptir. BZF, alkol ve nikotin gibi maddelerle birlikte uygulandığında, erkek sıçanlarda kan-testosteron düzeylerini yüksek tutarak cinsel gücü, libidoyu ve dinçliği geri kazandırdığı kaydedilmiştir.
Farklı yaş grupları ve farklı preparat süreçleri için doz ve pozolojik bilgiler değişkenlik göstermektedir. Detaylı doz ve pozoloji bilgisine EMA monografından ulaşmak mümkündür.
Bir preparatın bitkisel olması yüzde yüzlük bir güvenlik indeksi oluşturacağı anlamı teşkil etmemelidir. Bitkisel preparatlar için de uygun doz ve pozoloji, gebelik, laktasyon; bebekler,çocuklar ve adolesanlar için kullanım durumu, advers etkiler ve etkileşimler gibi parametreler göz önünde bulundurulmalıdır.
Ele aldığımız bitkinin advers etkileri genel bağlamda kafa karışıklığı, baş dönmesi, hipersensitivite ve sedasyon olarak karşımıza çıkmaktadır.
P. incarnata, Lorazepam gibi benzodiazepinler, barbitüratlar ve fenelzin ile etkileşir. Sedatif ilaçlar (SSS depresanlar) ile etkileşime girer.
Bitkiye ait birçok OTC müstahzar takviye edici gıda kategorisinde eczanelerde satışa sunulmaktadır. Piyasadaki ürünlere aşağıdaki müstahzarlar örnek olarak verilebilir.
Hazırlayan: Hilal Elçin
Kaynakça:
Patel, S. S., Saleem, T. S. M., Ravi, V., Shrestha, B., Verma, N. K., & Gauthaman, K. (2009). Passiflora incarnata Linn: A phytopharmacological review. International Journal of Green Pharmacy, 3(4), 277–280.
European Medicine Agency. (2017). Final community herbal monograph on Passiflora incarnata L., herba. EMA/ HMPC/321539/2012. URL: https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-monograph/final-community-herbal-monograph-passiflora-incarnata-l-herba_en.pdf
Dhawan K, Dhawan S, Sharma A. Passiflora: A review update. J Ethnopharmacol 2004;94:1-23.
The Wealth of India. A Dictionary of Indian Raw Materials and Industrial Products. CSIR;7:278-9.
Comments