İlaç Tedavisinde Doğru Zamanlamanın Önemi

Etkili bir ilaç tedavisi için dört unsur gereklidir: Doğru ilaç, doğru zamanlama, doğru kullanım yöntemi ve doğru doz miktarı. Bu dört etmen yerine getirilmediğinde ya da eksik getirildiğinde tedavi süreci başarıyla sonuçlanamaz.

İlaçlar, tedavinin başarıyla tamamlanabilmesi için belirli bir zaman planlaması oluşturularak reçete edilirler. Bazı ilaçların sadece birkaç gün kullanılması yeterliyken bazılarının yıllarca hatta ömür boyu kullanılması gerekebilir. Tedavide karşımıza çıkan en büyük sorunlardan biri, hastaların ilaçları uzun süre kullanmaya devam ettiklerinde bünyelerinin olumsuz etkileneceğini düşünmeleri ve reçete edilen süre dolmadan iyileştiklerine karar verip ilaç tedavisini yarıda bırakmalarıdır. İlaçların reçete edilen süre kadar kullanılmadan bırakılması, tedaviden beklenen sonuçların alınamamasına, hastalıkların bir süre sonra tekrar etmesine ve çeşitli komplikasyonlara neden olabilmektedir.

Yapılan en yaygın hatalardan biri, ilaçları doktorun reçete ettiği şekilde kullanmak yerine semptomların ortaya çıkma durumuna göre kullanmaktır. Örneğin bazı ağrı kesici ilaçlar, en iyi sonucu semptomlar başlamadan önce kullanıldıklarında verirler. İlaç kullanmak için geç kalındığında ağrıların bastırılması daha zor olabilir. Astım hastalarının inhalatörlerini geç kullanması, hava yollarının tahriş olmasına sebep olabilir ve takip eden semptomların zamanında önüne geçilebilmesini engelleyebilir. İlaçları kullanmak için semptomların ortaya çıkmasını beklemek yerine doktorun reçete ettiği zamanda doktorların ve eczacıların önerdiği şekilde kullanmalıyız.

Antidepresanlar başta olmak üzere bazı ilaçların yarıda bırakılması beyindeki kimyasalları tetikleyerek yoksunluk semptomlarına sebep olabilir. Bu semptomlar kaygı, baş ağrısı, uyku problemleri, yorgunluk, ani duygu değişiklikleri olarak kendini gösterir.

Doğru zamanlama kuralına uyulmaması hastalığın tedavisini zorlaştırabilir. HIV tedavisinde ilacın gerektiği gibi kullanılmaması virüsün tedaviye direnç kazanmasına neden olur bu da enfeksiyonun kontrol altına alınmasını geciktirebilir veya engelleyebilir. Özellikle antibiyotik tedavilerinin yarıda bırakılması hastalığın tekrar oluşmasına ve bakterilerin direnç kazanmasına sebebiyet vererek hastayı daha uzun ve meşakkatli bir tedavi sürecine sokabilir.

Kronik rahatsızlıklarda ilacın doğru zamanda kullanılmaması ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Tansiyon ilaçları zamanında kullanılmazsa hastada kalp krizi, felç, böbrek yetmezliği gibi ciddi sorunların oluşma riski artabilir.

Hastanın ilaç tedavisinin etkili olması için doktorlara ve eczacılara sorumluluklar düşmektedir. Doktorlar hastalarına ilaç reçete ederken hastaları hakkındaki gerekli bilgileri edinmelidirler. Bir doktorun hastasının tıbbi geçmişine hakim olması gerektiği gibi tedavinin sürdürülebilirliği açısından hastasının sosyoekonomik koşulları, inançları ve çalışma şartları gibi içinde bulunduğu diğer durumlar hakkında fikir sahibi olmasında fayda vardır. Doktor, hastasıyla iletişimini tedavi boyunca sürdürmelidir. Bir eczacı ise kendisinden ilaç almaya gelen hastaya ilacını nasıl kullanacağını ayrıntılı olarak anlatmalı, hastayla belirli aralıklarla iletişim kurmalı ayrıca ilacın hastada yan etkilere sebep olup olmadığını ve hastanın tedavi koşullarını yerine getirip getirmediğini gözlemlemelidir. Hastanın tedavisini yarıda bırakmaması ve tamamen iyileşmesi için doktorlar ve eczacılar birlikte hareket etmelidirler.

Hastalar ilaçları doğru zamanda kullanma konusunda bilinçlendirilmeli ve hastalara ilaç tedavisini yarıda bırakmanın sadece anlık değil uzun vadeli kötü sonuçlar da doğuracağı farkındalığı kazandırılmalıdır. Bu sayede hastalıklarla savaşırken hem hastalar hem de sağlık çalışanları üzerindeki yükü azaltabiliriz.

Hazırlayan: Zeynep Ayar

Kaynak:

Stout, R., Braciszewski, J., Subbaraman, M., Kranzler, H., O'Malley, S., Falk, D., & ACTIVE group. (2014, December). What happens when people discontinue taking medications? Lessons from combine. Retrieved April 20, 2021, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4254710/

Why you shouldn't skip your medication. (n.d.). Retrieved April 20, 2021, from https://www.webmd.com/drug-medication/stop-skipping-medication

O'Brien, C. (2011, March). Withdrawing medication: Managing medical comorbidities near the end of life. Retrieved April 20, 2021, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3056678/