.png)
Dezenfekte edici ajanlar; bakteri, virüs veya mantar gibi zararlı mikroorganizmaları kontrol etmek veya yok etmek için kullanılan maddelerdir. Doğru kullanıldıkları takdirde virüsleri ve mikroorganizmaları ortadan kaldırırken yanlış kullanıldıklarında tehlikeli olabilme potansiyelleri vardır.
Dezenfektanlar kimyasal özelliklerine ve işlevlerine göre şu şekilde gruplandırılabilir:
Hücre duvarına etki eden maddeler
Hücre proteinlerini denatüre eden maddeler
Mikroorganizma enzimlerinin işlevlerini bozan maddeler
Protoplazmanın doğal kolloidal yapısını bozan, nükleik asit üzerinde etkili maddeler
Pandemi sürecinde alınacak önlemlerin başında ellerin sık sık yıkanması ve dezenfekte edilmesi gelirken dezenfektanların yanlış kullanımlarının yol açabileceği sorunların da bilincinde olmak gerekiyor. Ellerimizi sabunla yıkamanın mümkün olmadığı durumlarda kullandığımız dezenfektanların aşındırıcı özellikte olmasının deride kızarıklık, tahriş ve kabuklanmadan egzamaya kadar birçok sıkıntıya neden olabileceğini unutmamak gerekiyor. Ayrıca dezenfektanlar cilt veya gözlerle temas ettiğinde ciddi hasarlar verip havalandırılmayan alanlarda kullanıldıklarında uzun süreli maruziyet ile solunum sorunlarına yol açabilmektedir. Özellikle astım, kronik bronşit gibi hastalığı olan kişilerde nefes darlığının daha sık rastlanabileceğini unutmamak gerekir.
Deri Hastalıkları Uzmanı Dr. Bahar Öznur, son zamanlarda hijyen sağlamanın daha da önem kazanması ile dermatoloji alanında da şikayetlerin arttığını bildiriyor. Bu konuda açıklamada bulunan Dr. Öznur şöyle diyor: “Son haftalarda dermatoloji kliniklerine gelenlerin büyük çoğunluğunu ellerde batma, kızarıklık, yanma ve kaşıntı şikayeti ile başvuran hastalar oluşturuyor.” (Medikal Teknik, 2020)
Deride yol açtığı rahatsızlıkların yanı sıra gözlerde batma, yanma ve kızarıklık; solunum yollarında nefes darlığı şeklinde şikayetlere de sebep olabilen dezenfektanlar, birçok farklı kimyasal madde içermektedir.
Dezenfektanlar güvenli bir şekilde kullanılmadıkları taktirde yanıcı ve patlayıcı olup diğer kimyasallarla reaksiyona girerek zehirli gazlar üretebilirler.
Bileşimlerine göre alkoller, aldehitler, klor bileşikleri, fenolikler, iyot bileşikleri, kuaterner amonyum bileşikleri, oksitleyici ajanlar diye ayrılan dezenfektanlar oldukça tehlikeli olabilmektedir. Yüksek hipoklorit konsantrasyonları mukoza zarlarını, gözleri ve cildi tahriş edici olup konsantre hidrojen peroksit çözeltileri aşındırıcıdır. Kuaterner amonyum bileşikleri ise konsantrasyona bağlı olarak cilt ve mukoza zarında tahrişe neden olabiliyor. Fenol özellikteki dezenfektanlar ciddi vakalarda cildin tahriş olmasına, lokal yanıklara, baş ağrısına, kusmaya, ishale ve böbreklerde hasara neden olabiliyor. Konsantre alkol buharının solunması ise solunum yollarında tahrişe neden olup merkezi sinir sistemini etkileyebiliyor. (Saygı, tarih yok)
Günümüz şartlarında kimyasallara maruz kalmanın olumsuz sağlık ve güvenlik etkileri riskini en aza indirmek için alınabilecek bazı önlemlerin bilincinde olmak gerekiyor. Dezenfektanlar, gereken konsantrasyondan fazla ve sık sık kullanılmamalı. Ayrıca bu tür kimyasal maddelerin kısa aralıklarla ve doğru biçimde havalandırılan bir ortamda kullanılması gerekmektedir. İçinde bulunduğumuz pandemi sürecinde dezenfektanlardan beklenen özellikler şu şekilde sıralanabilir:
Suda ve organik sıvılarda eriyebilmesi
İnsan ve hayvanlar için toksik etkisi bulundurmaması ve irritan olmaması
Geniş bir antimikrobiyal spektrumu olması ve bakterisid (bakterileri öldüren maddeler) özelliği göstermesi
Mikroorganizmaya kolayca penetre olabilmesi (nüfuz etmesi)
Dezenfekte edilen maddeleri bozmaması, leke bırakmaması ve korozif olmaması
Alerjiye neden olmaması
Stabil ve dayanıklı olup buna rağmen suda ve organik sıvılarda eriyebilmesi
Maliyet açısından uygun olup, kolay bulunabilir olması
Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Ana Bilim Dalı Öğretim üyesi Prof. Dr. Coşkun Usta, kullanılan maddelerin kimyasal oldukları için gün içerisinde çok fazla kullanılmaması gerektiğini belirterek, sürekli el yıkamak yerine dışarıdan geldikten sonra ellerin yıkanmasının doğru olduğunu söylüyor. (Akın, 2020)
Bir yandan Covid-19’a karşı korunurken diğer yandan cilt ve solunum sağlığımızı tehlikeye atmamak adına bazı noktalara dikkat etmemiz gerektiğini bu günlerde unutmamak gerekiyor.
Hazırlayan : Melda Arığ
Kaynak :
Akın, İ. (2020, Mart 25). Çok sık dezenfektan kullanmak ciddi hastalıklara yol açabilir. Sözcü: https://www.sozcu.com.tr/2020/saglik/cok-sik-dezenfektan-kullanmak-ciddi-hastaliklara-yol-acabilir
Hürriyet. (2020, Mayıs 21). Dezenfektan ürünlerde dikkat edilmesi gerekenler nedir? Dezenfektanlar nasıl olmalı? Hürriyet: https://www.hurriyet.com.tr/gundem
Medikal Teknik. (2020, Haziran 17). Ellerinizi Temiz Tutayım Derken Hastalanmayın. Medikal Teknik: https://www.medikalteknik.com.tr/ellerinizi-temiz-tutayim-derken-hastalanmayin/
Mikrobiyoloji.org. (tarih yok). Dezenfektanlarda Aranan Bazı Özellikler.
Mikrobiyoloji.org: http://www.mikrobiyoloji.org/TR/Genel/Belge
Saygı, Y. (tarih yok). Dezenfektanlar ve Sağlığa Etkileri. Yapex: http://www.yapex.com/dezenfektanlar-ve-sagliga-etkileri
Şelimen, D. (tarih yok). Dezenfektanların Yanlış Kullanımı ve Sonuçları. DAS Derneği: https://www.das.org.tr/kitaplar/kitap2003/12.htm
Comments