.png)
Cushing sendromu; son zamanlarda adını çok duyduğumuz, fiziksel belirtilerinin çok dikkat çekici olmasıyla bilinen, hakkında çokça araştırmanın yapıldığı bir sağlık sorunudur. Cushing sendromunun detaylarına inmeden önce genel bir tanım yapacak olursak:
“Vücudun strese karşı kullandığı en önemli güç olan ve pek çok dokuyu etkileyen kortizol hormonu; her ne kadar yaşamın devam etmesi için çok gerekli olsa da bu hormonun vücutta ihtiyaç duyulandan fazla bulunması veya bazı hastalıklarda tedavi olarak bilinçsiz ve yanlış kullanılması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır” şeklinde tanımlanır.
Adrenokortikal hiperfonksiyonun karakteristik semptomları Harvey Cushing tarafından 1932 yılında bir seri hastanın incelenmesi ile tanımlanmıştır. Harvey Cushing obezite, diyabet, hirsutizm ve adrenal hiperplazi semptom kompleksini tanımlayan ilk kişidir ve sekiz hastanın altısında otopside bulunan bazofilik adenomların hastalığa neden olduğunu öne sürmüştür. Bu sebeple günümüzde kendi adını taşıyan Cushing sendromunu o yıllarda "hipofizer bazofilizm" olarak tarif etmiştir. Anderson ve çalışma arkadaşları tarafından yapılan çalışmalarda ise esas sebebin hiperkortizolizm olduğunu ortaya konulmuştur.
Cushing Sendromu Nedenleri
Cushing sendromunun en sık sebebi başka hastalıklar nedeniyle dışarıdan uzun süre, yüksek dozlarda verilen kortizol içeren ilaçların kullanımıdır. Bu tablo İyatrojenik Cushing sendromu (Ekzojen CS) olarak tanımlanır. Vücudun kendinden kaynaklanan Cushing sendromu ise Endojen Cushing sendromudur ve en sık sebebi hipofiz bezi tümörü ve böbrek üstü bezlerinden aşırı kortizol üretimidir. Bu aşırı üretim hipofiz bezi adenomlarına bağlı olursa bu duruma Cushing hastalığı denir. Cushing sendromu ayrıca böbrek üstü bezlerine ait kortizol salgılayan ve genellikle iyi huylu olan tümörlere bağlı olarak da gelişebilir. Nadiren akciğer, böbrek, tiroit, pankreas, timüs tümörleri Cushing sendromuna yol açar.
Bez Dermatiti Nedeniyle Kullanılan Lokal Steroide Bağlı Gelişen İyatrojenik Cushing Sendromlu Vaka;
Cushing Sendromu Klinik Özellikleri
Cushing sendromu oldukça geniş klinik belirti ve bulgulara sahiptir. Bu klinik görünüm, kortizol fazlalığının şiddeti ve süresiyle bağlantılı olarak değişir. Hiperkortizolizm şiddetli olduğunda semptomları çok belirgindir. Özellikle proksimal kas güçsüzlüğü, ekstremitelerin zayıflaması, geniş mor çizgiler vücudun çeşitli yerlerinde yağ dokusu birikintileri görülür. Yüzde birikmesi sonucu “aydede yüzü” ve omuzlar arasında birikmesi sonucu ise “bufalo kamburu/hörgücü” oluşur. Bu belirgin semptomlar hiperkortizolizmi düşündürür. Bunun dışında kıllanma, adet düzensizlikleri, kısırlık, cinsel istekte azalma, genel ödem, yüksek tansiyon, kan şekerinde artma, diyabet, halsizlik, çabuk yorulma, depresif ruh hali, uykusuzluk, osteoporoz, çocuklarda büyüme ve gelişmede gerilik, zeka gelişiminde yavaşlama, aşırı susama, sık idrara gitme, bel ağrıları, sık enfeksiyon hastalıkları görülür.
Cushing Sendromunda Tedavi
Cushing sendromunun tedavisi vücuttaki artmış kortizol miktarını düşürmeye yöneliktir. En iyi tedavi sebebe yönelik olandır. Tedavi şunları içerir:
Farmakoterapi:
Cushing sendromunun tıbbi tedavisinde birçok ilaç denenmiştir. Orth ve Liddle; 8 Cushing olgusunda adrenokortikolitik etkiye sahip olan, steroidlerin adrenal sentezini direkt olarak bloke eden ve aşırı kortizol üretimini kontrol eden mitotan kullanmışlardır. Sonucunda ise bütün olgularda hiperadrenokortisizm belirtileri ortadan kalkmıştır. İlacın en önemli yan etkisi bulantıdır ve sekiz olgudan dördünde görülerek ağır bir sorun oluşturmuştur. Ancak Freitas, bilateral total adrenalektomi (böbrek üstü bezinin cerrahi olarak çıkartılması) sonrası nüks eden 11 Cushing olgusundan dördünde bu maddenin uygulandığını ve yeterli cevap alınamadığını bildirmiştir. Krieger ve arkadaşları, hipotalamustan kortikotropin salgılatan hormon (CRH) salgısını uyaran aynı zamanda serotonin inhibitörü olan siproheptadin ile 40 olgunun 24'ünde semptomların azaldığını, plazma ACTH ve kortizol düzeylerinin normal seviyeye indiğini bildirmiştir. Yine GABA transaminaz inhibitörü olan sodyum valproat, aminoglutetimid, metirapon Cushing hastalığının tıbbi tedavisinde kullanılmıştır. İlaç tedavisinin amacı hastayı ameliyata hazırlamak veya hipofiz radyasyonundan sonra tedavinin etkisi görülünceye kadar geçen süreçte plazma kortizol seviyesini düşürmek ve bazı hastalarda uzun süreli metabolik kontrolü sağlamaktır.
Radyoterapi:
Radyasyon tedavisinin radyocerrahi uygulamasından önce kortizolün normalleştirilmesi aşamasında medikal tedavinin etkili olup olmadığının doğrulanması önerilir. Hipofizer mikrocerrahinin tedavide başarısız kaldığı durumlarda veya tekrarlayan Cushing sendromu olan hastalarda radyasyon tedavisi/radyocerrahi önerilmektedir. Genellikle ilaç tedavisi veya bilateral adrenalektomi ile birlikte kullanılmakta ve bilateral adrenalektomiden yıllar sonra hastalarda aşırı deri pigmentasyonu ve görme bozukluğuna neden olan hipofiz tümörleri gelişmesini önlemektedir. Radyasyon tedavisinin etkisini değerlendirmede ve stabil medikal tedavi sırasında yeni adrenal yetmezlik semptomları görüldüğünde serbest idrar kortizol veya serum kortizol düzeyinin ölçülmesi önerilmektedir.
Cerrahi:
Cushing sendromunun neden ve değişkenleri araştırılırken hastalarda tedavi daha çok hipofiz üzerine yöneltilmiştir. Hipofizde bulunan ACTH salgılayan mikroadenomların belirlenmesi ve çıkarılması ile ideal sonuçların elde edilebileceği gösterilmiştir. Bu bağlamda hipofizer mikrocerrahinin özellikle mikroadenomlara bağlı kortikopropin fazlalığının tedavisinde son derece etkili olduğu belirlenmiştir. Cushing hastalığında tedavide ilk yaklaşım hipofizer mikrocerrahi olmalı ve hipofizer tümörler beyin cerrahisi tarafından çıkarılmalıdır. Eğer tümör adrenal bezlerde, akciğerde veya pankreasta oluşmuşsa cerrahi standart ameliyatla bazı vakalarda ise küçük insizyonel biyopsilerle minimal invaziv cerrahi tekniği kullanılarak yapılabilir.
Ameliyat sonrasında vücuda doğru miktarda kortizol sağlamak için kortizol replasman ilaçlarına ihtiyaç oluşabilir. Birçok vakada normal adrenal kortizol üretiminin geri döndüğü ve hasta doktorunun kortizol replasman tedavisini kestiği görülmüştür. Bu süreç bir yıldan daha uzun sürebilmektedir. Bazı örneklerde Cushing sendromlu insanlarda normal adrenal fonksiyon asla geri dönmeyebilir ve ömür boyu replasman tedavisine ihtiyaç duyulabilir.
Sonuç:
Cushing sendromu tedavi edilmediği zaman çeşitli komplikasyonlara yol açabilir. Cushing sendromunun sebep olabileceği komplikasyonlar arasında osteoporoz nedeniyle kaburgalarda ya da ayaklardaki kemiklerde görülen olağan dışı kemik kırıkları, hipertansiyon, Tip 2 diyabet, sık veya olağan dışı enfeksiyonlar ile kas kütlesi gücünün kaybı bulunur. Cushing sendromunun iyileşme süresi bireyin durumunun ciddiyetine ve oluşma nedenine bağlıdır. Cushing sendromu bir gecede gelişmez ve semptomları da bir gecede yok olmaz. Ancak süreç boyunca alınacak birtakım önlemler bireyin sağlığını geri kazanma sürecinde kendisine yardımcı olabilir. Bireyin sağlıklı beslenmesi, yeterli kalsiyum ve D vitamini alması, egzersiz yapması, bireyin kendi akıl ve ruh sağlığına önem vermesi iyileşme sürecini hızlandıracak ve destekleyecektir.
Hazırlayan: Selin Nakıboğlu
Kaynakça:
Bez Dermatiti Nedeniyle Kullanılan Lokal Steroide Bağlı Gelişen İyatrojenik Cushing Sendromlu Beş Vaka: Ali ATAŞ , Alpay ÇAKMAK , Dost ZEYREK *, Salih DURAK: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1328703#:~:text=Lokal%20Steroide%20Ba%C4%9Fl%C4%B1-,Geli%C5%9Fen%20%C4%B0atrojenik%20Cushing%20Sendromlu%20Be%C5%9F%20Vaka,formlar%C4%B1%20t%C4%B1bbi%20tedaviye%20gereksinim%20duyar.
Cushing Sendromuna Güncel Bir Bakış: Neşet Köksal: https://jag.journalagent.com/ajm/pdfs/TERH_3_1_21_29.pdf
Cushing Sendromu; Uz. Dr. Funda Feryal Taş, Prof. Dr. Y. Kenan Haspolat, Dr. Savaş Mert Darakçı:https://www.researchgate.net/profile/Yusuf-Haspolat/publication/351426241_Cushing_Sendromu/links/60a8ac0aa6fdcc6d626653af/Cushing-Sendromu.pdf
Cushing Sendromu: Dr. Aydoğan Lermi:
Sağlık ve Bilim 2022 güncel tıp -1 Kitabı editör; Doç. Dr. Hüseyin Kafadar- Cushing Sendromu bölümü, Yusuf Kayhan-: https://books.google.com.tr/books?id=zjJuEAAAQBAJ&lpg=PA137&ots=LV0oJvB-Wh&dq=cushing%20sendromu%20belirtileri&lr&hl=tr&pg=PA137#v=onepage&q=cushing%20sendromu%20belirtileri&f=false
Comments