.png)
Vitamin serimiz kaldığı yerden devam ediyor. Bu yazımızda suda çözünen vitaminlerden olan B vitaminlerinden B1 ve B2 vitaminlerini ele alacağız.
B1 vitamini (Tiamin), B grubunun suda çözünen bir vitaminidir. Sadece bitkiler, mikroorganizmalar ve bazı mantarlar tiamini biyolojik olarak sentezleyebilir. İnsanlar ve hayvanlar için tiamin eksojen bir maddedir ve vücuda gıdayla alınması gerekir. Bağırsak bakterileri de tiamin kaynağı olabilir. Hayvan dokularında esas olarak fosforile formda, en fazla tiamin pirofosfat şeklinde bulunur. B1 vitamini, alkol ve yiyeceklerde bulunan sentetik veya doğal tiamin antagonistleri tarafından bozulabilen spesifik, kolayca doyurulabilen bir mekanizma ile ince bağırsak tarafından emilir.
Tiamin molekülü, birbirine kısa bir metilen köprüsüyle bağlanan bir pirimidin ve tiyazol sistemi oluşturan iki heterosiklik halkadan oluşur.
Tiamin glikoz metabolizmasında rol oynar, sinir zarının fonksiyonlarını korur ve miyelin ile asetilkolin, serotonin ve amino asitler (aspartat ve glutamat) gibi çeşitli nörotransmitterlerin sentezini destekler. Tiaminin, en önemli nörotransmitterlerden biri olan asetilkolini kolin ve asetik asite parçalayan bir enzim olan asetilkolin esterazın (AChE) aktivitesini inhibe ettiği gösterilmiştir. Tiamin takviyesi AChE aktivitesini azaltır. Bu nedenle tiamin; beyin gelişimi, beyin fonksiyonu, bakımı ve nöronlar arası iletişimle ilgili enzimatik süreçlerde önemlidir.
Zengin B1 vitamini kaynakları arasında maya, baklagiller, sığır eti, tam tahıllar, yulaf ezmesi ve fındık bulunur. Öğütülmüş tahıllar ve öğütülmüş ve parlatılmış pirinç, az miktarda tiamin içerir. Bu nedenle tiamin eksikliği, ağırlıklı olarak pirinç bazlı beslenmeye dayanan kültürlerde daha yaygındır. Çay, kahve, çiğ balık ve kabuklu deniz ürünleri gibi bazı yiyecekler, B1 vitaminini sindiren tiaminazlar içerir. Bu nedenle, çok miktarda çay veya kahve içmek vücuttaki tiamin depolarını azaltabilir.
Diyetteki tiamin gereksinimi yaş, cinsiyet ve fizyolojik duruma (hareketsiz veya aktif yaşam tarzı) göre değişir. Yetişkin bir insanın günlük gereksinimi 1,1-1,5 mg/gün aralığındadır. Tiamin eksikliği, yalnızca bir aylık tiamin içermeyen diyetten sonra gelişebilir. Hamile kadınlarda (ihtiyaç artışı), alkoliklerde, yaşlılarda, sürekli kusan veya mide aspirasyonu olan kişilerde, kanser gibi kronik hastalıkları olanlarda, diüretik kullanan hastalarda ve uzun süre oruç tutanlarda hafif tiamin eksikliği görülür. Şiddetli tiamin eksikliğine beriberi adı verilir ve periferik nörit veya kalp yetmezliği ile karakterize edilir. Beriberi üç ana tip tanınır: “kuru” veya nevrit, “ıslak” veya ödemli ve “infantil” veya akut.
Gelişmemiş ülkelerde ciddi tiamin eksikliğinin ana nedeni, öncelikle cilalı pirinçten oluşan bir diyet nedeniyle yetersiz alımdır. Ancak gelişmiş ülkelerde şiddetli tiamin eksikliğinin en yaygın nedeni alkolizmdir.
Hücre metabolizmasında önemli bir koenzimatik ve koenzimatik olmayan rol oynar. Biyoenerjetik süreçleri, amino asit metabolizmasını ve nükleotidlerin üretimi için gerekli olan pentozlar da dahil olmak üzere diğer organik bileşiklerin dönüşümünü kontrol eden çok sayıda önemli enzimatik reaksiyonun kofaktörüdür. Fosforile edilmiş tiamin türevleri aynı zamanda hücre metabolizmasının kontrolünde koenzimatik olmayan bir rol oynar; bu, ilgili enzimlerin hücre biyoenerjetiği ile allosterik düzenlenmesi, sinapslarda sinir sinyallerinin iletilmesine katılım ve çevreden uyaranların alınmasıyla ilgili düzenleyici ve sinyal yollarına potansiyel katılım yoluyla mümkün olmaktadır. (Mrowicka ve diğ., 2023)
Riboflavin (B2 vitamini), 1872 yılında Blyth tarafından sütte sarı floresan pigment olarak keşfedildi, ancak bu pigmentin vitamin özelliği 1930'ların başlarına kadar belirlenmemişti. Riboflavin (7,8-dimetil-10-ribitil-izoalloksazin), çok çeşitli gıdalarda bulunan suda çözünebilen bir vitamindir. İlk olarak 1879'da süt peynir altı suyundan saflaştırılmamış olmasına rağmen izole edilmiş ve laktokrom adı verilmiştir. Turuncu-sarı kristaller halinde kristalleşebilir ve saf haliyle suda çok az çözünür.
Riboflavin eksikliği sindirim ve emilim bozuklukları ve bağırsak rezeksiyonu dahil olmak üzere bağırsak taşınmasına müdahale, optimal olmayan durumun veya açık eksikliğin gelişmesine ve nihai klinik anormalliklere yol açabilir. Brown-Vialetto-Van Laere (BVVL) ve Fazio-Londe sendromlu hastalarda kalıcı riboflavin eksikliği görülmektedir. BVVL sendromunun fenotipi, işitme kaybı ve duyusal ataksi, ardından ilerleyici üst ekstremite zayıflığı, optik atrofi, ampuler zayıflık ve solunum yetmezliği ile karakterizedir.
Riboflavin eksikliğinin tek nedeni birincil eksiklikler ve bağırsakta taşınımın azalması değildir. Endokrin anormallikleri (aldosteron ve tiroid hormonu yetmezliği), spesifik ilaçlar (trisiklik antidepresanlar ve tetrasiklik antibiyotikler) ve etanolün kötüye kullanılması, riboflavin kullanımını önemli ölçüde etkileyebilir. (Taylor ve Francis, 2014)
Zengin riboflavin kaynakları arasında bitkisel gıdaların yanı sıra organ etleri, kümes hayvanları, balık ve yumurta gibi hayvansal kaynaklarda bulunur; süt ürünleri de çocuklar ve yetişkinler için riboflavin açısından zengin bir kaynak sunar. Tahıllar, tahıl ürünleri ve ekmek gibi bitki kaynakları, bazı gelişmekte olan ülkelerin diyetteki riboflavin alımının neredeyse tamamını karşılamaktadır. Brokoli, kara lahana ve şalgam gibi yeşil sebzeler orta derecede iyi riboflavin kaynaklarıdır.
Riboflavin'in fotoreaktif özelliklerinden, kan ürünlerindeki patojenlerin varlığının azaltılması ve keratokonus gibi kornea bozukluklarının ilerlemesinin tedavi edilmesi gibi kontrollü koşullar altında klinik kullanım için yararlanılmıştır.
UV ışığının neden olduğu riboflavin aktivasyonu, patojen DNA ve RNA'ya seçici olarak zarar verebilir ve kan ürünlerinde virüslerin, bakterilerin ve protozoaların çoğalmasını azaltabilir. Kontrollü koşullar altında riboflavin, kan ürünlerinin etkinliğini önemli ölçüde bozmadan lökositleri aktive edebilir veya ürün kaybına neden olabilir. Bu nedenle, riboflavinin kontrol edilmesi ve reaktif oksijen türlerinin mikroorganizmalara ve virüslere doğru kanalize edilmesi, hastalıkların önlenmesinde ve kanserin tedavisinde de umut vaat etmektedir.
Hazırlayan: Sevgi Ataklı
Kaynakça:
M. Mrowicka, J. Mrowicki, G. Dragan, I. Majsterek; The importance of thiamine (vitamin B1) in humans. Biosci Rep 31 October 2023; 43 (10): BSR20230374.
Bak, R. S. (2008). Vitamin b1 thiamine. The Warde Report, 19(1).
Powers, H. J. (2003). Riboflavin (vitamin b-2) and health12. The Ameri̇can Journal Of Cli̇ni̇cal Nutri̇ti̇on, 77(6), 1352-1360.
Pi̇nto, J. T. ve Zempleni̇, J. (2016). Riboflavin. Advances İn Nutri̇ti̇on, 7(5), 973-975.
Comments