Ashwagandha Bitkisi (Withania somnifera)

Son zamanlarda özellikle sporcular arasında merak uyandıran ve kullanımı sıklaşmış bir takviye olan Ashwagandha bitkisi; Solanaceae familyasına ait, her dönem yeşil, çalı formunda olan bir bitkidir. Bilimsel adı “Withania somnifera” olan ve “Hint Ginsengi” olarak da bilinen Ashwagandha, Hindistan'ın geleneksel tıbbında (Ayurveda) kullanılan bir bitkidir. Tedavi amacıyla kök kısımları kullanılır. Ashwagandha bitkisinin kökleri at kokusunu andırdığı için Hint dilinde “at kokulu” anlamına gelen ashwa (at) ghanda (koku) adını almıştır.

Ashwagandha sıcak, güneşli ve kuru topraklarda yetişir. Türkiye’de yetişmemektedir. Genellikle Hindistan, Nepal, Mısır, Kongo, Ürdün ve Afganistan’dan tüm dünyaya satılmaktadır.

Ashwagandha bitkisi, adaptojen bir bitkidir. Geleneksel Çin tıbbında büyük bir yere sahip olan adaptojenler; vücudun stres faktörüne direnmesine yardımcı olur, vücut üzerinde dengeleyici bir etkiye sahiptirler. Adaptojen bitkiler coğrafi olarak zorlayıcı bölgelerde yetişir ve adından da anlaşılabileceği üzere vücudun zor durumlara adapte olmasına yardımcı olur.

Ashwagandha bitkisinin adaptojenik özelliklerine ek olarak antitümör, antiinflamatuar, hipoglisemik ve antioksidan etkileri dahil birçok tıbbi faydası olduğu gözlemlenmiştir. Bu özellikler, bitkinin kimyasal bileşiminin incelenmesinde büyük bir ilgi uyandırmıştır. Ashwagandha bitkisinin yapraklarında, gövdelerinde ve köklerinde flavonoidler, tanenler, alkaloidler, glikozitler ve steroid laktonlar dahil olmak üzere çeşitli biyoaktif bileşikler tanımlanmıştır.

Bu bitkinin faydalı özelliklerinden sorumlu ikincil metabolit ise withanolitlerdir. Steroid laktonların bir grubu olan withanolitler ilk olarak Withania somnifera’dan (Ashwagandha) izole edilmiştir. Withanolitler antiinflamatuar, antitümör, sitotoksik aktivite içerir ve CCl4’ün başlattığı karaciğer zedelenmesine karşı antihepatotoksik etki gösterir (Ascher vd., 1980). Withanolit E ve 4β-hidroksi withanolit E, antikanser ajanlar olarak test edilmiştir (Cassady vd., 1980).

Yapılan bir çalışmada LC/MS, GC/MS ve NMR kullanarak Ashwagandha kökünün hidroalkolik özütünde toplam 43 withanolit tanımlanmıştır (Trivedi ve ark.,2017). Bunların içinde withaferin A ve withanolit A; kanser, Parkinson ve Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıkların tedavisinde terapötik özelliklere sahiptir.

Ashwagandha’nın sporcular üzerindeki etkilerini incelemek amacıyla yapılan çalışmalarla Ashwagandha’nın maksimum oksijen alımını (VO2max) önemli ölçüde artırdığı, kas gücünde ve kütlesinde artışa neden olduğu, antiinflamatuar etkisi sayesinde spor sonrası daha hızlı toparlanmaya yardımcı olduğu ortaya konulmuştur. Aynı zamanda testosteron düzeylerini arttırdığı, düzenli kullanımda kadınlar ve erkekler için afrodizyak etkileri olduğu sonucuna varılmıştır.

Ashwagandha’nın beyin üzerindeki etkileri incelendiğinde hafıza ve odaklanma üzerine olumlu etkileri olduğu, uyku kalitesini arttırdığı ve stres düzeylerinin azalmasına yardımcı olduğu saptanmıştır.

Ashwagandha’nın antidepresan ve benzeri ilaçlar kullanan kişilerde kullanması önerilmemektedir. Tiroid, diyabet ve tansiyon ilaçları ile birlikte kullanımı da sakıncalı olabilmektedir. Ashwagandha sindirim sistemi üzerinde yavaşlatıcı bir etkiye sahiptir bu yüzden anestezi uygulanacak bir operasyon geçirmeden en az iki hafta önce kullanımı bırakılmalıdır. Ashwagandha’nın hamilelik ve emzirme döneminde kullanımı ile ilgili yeterli araştırma yoktur. Bu sebeple hamilelik ve emzirme döneminde kullanımı için mutlaka bir uzmana danışılmalıdır.

Hazırlayan: İpek Nalça

Kaynakça:

Bonilla, D.A. et al. (2021) Effects of ashwagandha (Withania Somnifera) on physical performance: Systematic Review and bayesian meta-analysis, MDPI. Multidisciplinary Digital Publishing Institute. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2023 Erişim adresi: https://www.mdpi.com/2411-5142/6/1/20

Bakır, M. (2017). Bibliometric analysis of research on adaptogenic plants in Turkey. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 31(1), 33-38.

Köylan, N. (2022, Mayıs 5). Ashwagandha: Benefits, Side Effects, and Dosage. Erişim adresi: https://nevrezkoylan.com/2022/05/ashwagandha/

Turkkan, B. (2021, Şubat 8). Ashwagandha Nedir? Faydaları, Yan Etkileri ve Kullanımı.. Erişim adresi: https://berkayturkkan.com/ashwagandha-nedir/

SAF Nutrition. Adaptojen Bitki Nedir? Ne İşe Yarar? [Web sitesi]. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2023. Erişim adresi: https://www.safnutrition.co/blog/icerik/adaptojen-bitki-nedir-ne-ise-yarar

Trivedi MK, Panda P, Sethi KK, Jana S. Metabolite Profiling in Withania somnifera Roots Hydroalcoholic Extract Using LC/MS, GC/MS and NMR Spectroscopy. Chem Biodivers. 2017 Mar;14(3). doi: 10.1002/cbdv.201600280. Epub 2017 Mar 11. PMID: 27743505.

Ascher et al. (1981) Withanolides and Related Ergostane-Type Steroids As Antifeedants For Larvae Of Epilachna Varivestis (Coleoptera: Chrysomelidae) Phytoparasitica 9(3): 197-205.