.png)
Kökü insan vücuduna benzediği için “adamotu bitkisi” olarak adlandırılan bu bitki, Eski Yunan ve Roma döneminde büyücülükte kullanılmıştır. Öyle ki geçmiş dönemlerde insanlar tarafından tapılmaya başlanan adamotu bitkisi birçok gizemli ve kasvetli efsanelerle anılır.
Mitolojide bu bitkinin, tanrılar tarafından Dioscorides'e verildiği söylenir. Geçmiş dönemlerde geçen bir söylentiye göre; adamotu topraktan çıkarıldığında öyle acı feryat ederdi ki, bunu duyan kişinin kulakları sağır olur, ölür ya da delirirdi. Bu nedenle adamotunu topraktan çekip çıkarmak için kök bir köpeğe iple bağlanır, köpek uzaktan çağrılır, adamotuyla birlikte gelen hayvan sonunda kıvranarak ölürdü; bu sırada çıkan korkunç sesleri örtmek için teneke çalındığı da olurdu. Bitkinin kökünde oluşan yaralardan ise parlak kırmızı kan akardı. Bitkinin, ruhunu şeytandan alan canlı bir vücut taşıdığına inanılırdı. Topraktan sökülen kök hemen bir akarsuda yıkanıp şeytandan arındırılırdı. Bu rivayetler, yurdumuzun Ege ve Akdeniz Bölgeleri’nde hala söylenmektedir. Kökleri topraktan çıkaranın sağır olduğu ve cin çarpması ile öldüğü inancı Anadolu’da yaygın olduğundan bu iş için hala köpekler kullanılır.
Başka bir söylentiye göre de kökü çıkarmak için en iyi zaman dolunay gecesiydi. Bitkiye rüzgar yönünden yaklaşmak gerekirdi zira bitki zehirli gazlar çıkarırdı. Bitki kendisini topraktan söken her canlıyı öldürme gücüne sahipti. Kökü sökecek kişi elindeki kılıcın ucunu bitkinin üstünde tutarak etrafında üç kez döner, bitkinin etrafındaki toprağı itina ile temizler, yüzünü batıya çevirerek kökü topraktan çıkarırdı. Prof. Turhan Baytop’ a göre bunlar kök söken kişilerin, başkaları kök sökmesin diye yaydığı rivayetlerden ibarettir.
Harry Potter filminde rivayet edildiği gibi adamotu bitkisinin kökü çıkarılırken sesten rahatsız olmamak için büyücülerin kulaklık taktığı bir sahne vardır. Sahneye aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz:
Tarihi olaylarda da adamotunun yeri mevcuttur. Tüm zamanların en büyük askeri dehalarından biri olarak kabul edilen Anibal, Kartaca’nın hükümranlığına karşı çıkan Afrika ordusunu yenmek için adamotunu kullanmıştı. Savaşta geri çekilir gibi yapmış, terk ettiği karargahında adamotu kökünde bekletilmiş şarap küpleri bırakmıştı. Düşmanları zaferlerini kutlamak için şarabı içip miskinleşince gelip hepsini ele geçirmişti.
Sezar ve Büyük İskender’in de seferlerinde adamotunu benzer şekilde kullandıkları söylenir. Sezar adamotunu Sicilyalı korsanlara karşı, Büyük İskender ise Doğu seferi sırasında kullanmıştır. Romalı askerler, mahkumlarına işkence edip çarmıha germeden önce, “Ölüm Şarabı” ya da “Morion” denen bir içki içiriyorlardı. Bu içki adamotundan yapılıyordu. Şarabı içen kişi ölüme benzer bir uyku haline giriyor, kişinin nefesi kesilip nabzı duruyordu.
Adamotu Bitkisinin Özellikleri ve Kullanımı:
Adamotu bitkisinin bilimsel adı Mandragora’dır ve Solanaceae (Patlıcangiller) familyasına ait bir bitki cinsidir. Ege ve Akdeniz Bölgeleri’nin kayalık kesimlerinde, tarla kenarlarında ve boş arazilerde yetişmektedir. Yılın ilk aylarında çiçek açıp meyveye dönmektedir. Mavi ve mor renkli çiçeklere sahiptir. Drog adı Mandragorae radix olan bu bitkinin drogunda atropin, hiyosiyamin, skopolamin ve kuskohigrin alkaloitleri bulunmaktadır. Kökleri % 0,3 oranında hiyosiyamin ve skopolamin alkaloitlerini taşıdığı için zehirli bir bitkidir.
Yerli isimleri; abdüsselam otu, adem otu, at elması, hacılar otu, insan otu, kankurutan, toskafa kavunu, yer elması, şeytan elması, şeytan otu ve fil kulağı şeklinde sıralanabilir. Adamotu sıcak iklimlerde yetişen bir bitkidir ve ateş böceklerini çeker. Bunu gören kişiler geceleri bitkinin titrek bir alev gibi ışık saçtığı düşünmüştür bu nedenle şeytan mumu da denilmiştir.
Orta Çağ’da adamotu kökü dekoksiyonu ameliyatlarda kullanılan tek anestezik maddeydi. 14.yüzyılda gözden düştü ve yerine adamotu bitkisinin suyunu içeren Spongia somnifera geliştirildi. Spongia somnifera, cerrahi anestezi için eter kullanımının keşfine kadar Avrupa'da kullanıldı.
Adamotu kökü anestezik etkisinin yanında afrodizyak, kolagog (safra söktürücü), emetik, hipnotik, midriyatik (göz bebeği büyütücü), narkotik, zehir, purgatif, sedatif ve stimülan olarak da bilinir. Taze kökleri bir zamanlar kronik ağrılar, konvülsiyonlar ve romatizma ağrılarında kullanılırdı. Yaprakları ile kaynamış köklerinden tümör tedavisi için yararlanılırdı. Sütle kaynatılan kökler, yavaş iyileşen yaralara bastırılırdı. Adamotundan ayrıca astım, kolik, öksürük, saman nezlesi, hepatit, şizofren ve skleroz gibi rahatsızlıklarda da yararlanıldığı bilinmektedir.
Hazırlayan: İpek Nalça
Kaynakça:
Nilay Tarhan, Miray Arslan, Sevgi Şar, (2016). Bazı Bitkiler ve Onlara Ait Mitoslar. Lokman Hekim Dergisi, 6(1):1-9. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/643724
Prof. Dr. K. Hüsnü Can Başer, Adamotu’nun Büyüsü, [Internet], Erişim adresi: https://www.khcbaser.com/tr/kisisel/ilginc-makaleler/adamotunun-buyusu/
Mandroga officinarum, [Internet], Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/Mandragora_officinarum
留言