.png)
Demansın en yaygın nedeni olarak bilinen alzheimer hastalığı, dünyadaki başlıca ölüm nedenlerinden yedincisidir. Hastalık, adını Ulusal Yaşlanma Enstitüsü'ne göre 1906'da hafıza kaybı, öngörülemeyen davranışlar ve dil kullanma sorunları yaşayan bir kadının beyninde anormal kümeler ve karışık lif demetleri bulan Dr. Alois Alzheimer'dan almıştır. Bulduğu kümeler amiloid plaklar ve birbirine dolanmış lifler tau yumaklarıdır. Bunlar, beyin sinir hücreleri arasındaki bağlantıların kaybolmasıyla birlikte hastalığın iki temel özelliğini oluştururlar. Alzheimer hastalığı olan kişilerde, protein birikintileri beyin boyunca amiloid plaklar ve tau yumakları oluşturur. Nöronlar çalışmayı durdurur ve ölür.
24 Haziran'da, araştırma aşamasındaki Alzheimer tedavisi ‘‘Lecanemab’’ın ABD Gıda ve İlaç Dairesi'nden çığır açan bir terapi sıfatı (BTD) aldığı açıklandı. Lecanemab; Alzheimer hastalığını tedavi etmek için tasarlanmış, araştırma aşamasında olan bir anti-amiloid beta protofibril antikorudur. Lecanemab için çığır açan terapi tanımı, doğrulanmış bir amiloid patolojisi olan Alzheimer hastalığı ve hafif Alzheimer hastalığı nedeniyle hafif bilişsel bozukluğu olan 856 hastayı içeren bir Faz IIb klinik çalışmasından elde edilen verilere dayanmaktadır. Bu çalışmada; önceden belirlenmiş bir analiz, en yüksek dozlarda bir dizi klinik ve biyobelirteç pik noktasında klinik düşüşün tutarlı bir şekilde azaldığını göstermiştir. Bunu takiben Faz III Clarity Alzheimer hastalığı çalışmasında erken Alzheimer hastalığı olan 1.795 hastanın kaydını tamamladılar. Şirketlerin, çalışmanın birincil bitiş noktasını Eylül 2022'nin sonuna kadar tamamlaması bekleniyor. Bunun üzerine başka bir Faz III klinik çalışması şu anda beyinlerinde orta veya yüksek amiloid seviyeleri tespit edilen ancak klinik olarak normal seviyeler gözlenen klinik öncesi Alzheimer hastalarında Lecanemab’ı araştırıyor.
Haziran ayının başlarında aynı şirketin diğer Alzheimer hastalığı ilacı Aducanumab, FDA'dan hızlandırılmış onay aldıktan sonra Alzheimer hastalığı için on yıldan fazla bir süredir onaylanan ilk tedavi olma özelliğiyle tarih yazdı. Aducanumab, amiloid-β'ya bağlanan ve beyindeki amiloid plaklarını azaltan bir monoklonal IgG1 antikorudur. Dört haftada bir verildiği için etki süresi uzundur. Aducanumab için hızlandırılmış onay, 3.482 hastayı içeren ilaca ilişkin üç çalışma tarafından desteklenmektedir. Bu çalışmalarda tedaviyi alan hastalarda amiloid-beta plağında doza ve zamana bağlı olarak önemli bir azalma görülürken, kontrol kolundaki hastalarda herhangi bir azalma görülmedi. Alzheimer'ın kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, amiloid plaklar ve nörofibriler veya tau yumakları dahil olmak üzere beyindeki değişikliklerle karakterize olduğu bilinmektedir.
Şirketin CEO'su yaptığı açıklamada, "Bu, 10 yılı aşkın bir süredir Alzheimer hastalığının karmaşık alanında yapılan tarihi araştırmanın bir sonucudur. Bu ilacın Alzheimer hastalığı ile yaşayan insanların tedavisini değiştireceğine ve gelecek yıllarda yenilikleri tetikleyeceğine inanıyoruz” dedi.
Açıklamasının devamında; klinik araştırmalara katılan binlerce hasta ve bakıcının katkılarının yanı sıra bilim adamlarının ve araştırmacıların özverisi için minnettar olduğunu, sağlık camiası ile birlikte bu yeni ilacı hastalara sunmaya ve bu büyüyen küresel sağlık krizini ele almaya hazır olduğunu da belirtti.
Başka bir Japon şirketinin 14 Mayıs'ta yaptığı açıklamaya göre, yapay zeka (AI) teknolojisi kullanılarak tasarlanan bir Alzheimer hastalığı ilacı adayı, Faz I klinik testine girdi.
DSP-0038; obsesif-kompulsif bozukluğu ve immün-onkoloji ajanı EXS-21546'yı tedavi etmek için geliştirilen DSP-1181'den sonra kliniğe girmek için AI teknolojileri kullanılarak oluşturulan üçüncü moleküldür.
İlaç (DSP-0038), benzer reseptörlerden ve istenmeyen hedeflerden seçici olarak kaçınırken, 5-HT2A reseptörü ve 5-HT1A reseptörü için bir antagonist olarak yüksek potens sergileyen tek bir küçük molekül olarak tasarlanmıştır.
AI tarafından tasarlanan ilaç adayı; ajitasyon, saldırganlık, anksiyete ve depresyon dahil olmak üzere demansın davranışsal ve psikolojik semptomlarındaki gelişmelere ek olarak Alzheimer psikozu ile ilişkili gelişmiş antipsikotik etkiler açısından değerlendirilecektir.
Şirket CEO’su gelişmeler hakkında "Bu, AI platformumuzun karmaşık biyolojik zorlukları hızlı bir şekilde yüksek kaliteli klinik adaylara dönüştürebileceğinin bir başka doğrulamasıdır. Kendi platformumuzdan ortaya çıkan AI kullanılarak oluşturulan, dünyanın ilk üç klinik molekülü olduğuna inandığımız şeye sahip olmak harika bir başarıdır." açıklamasında bulundu.
Dünya genelinde şu anda 50 milyondan fazla insanın Alzheimer hastası olduğu, hafıza ve düşünme becerilerini yok eden ilerleyici, geri dönüşü olmayan bir beyin bozukluğu olan bu hastalık ile yaşadığı tahmin ediliyor. Beyin ve Damar Hastalıkları Hasta Derneği (BEYİN-DER) Yönetim Kurulu Üyesi ve Nöroloji Uzmanı Doç. Dr. Osman Özgür Yalın, ülkemizde de son 20 yılda yaşlı nüfusun artması ile Alzheimer hastalığının çok fazla artış gösterdiğini belirtiyor.
Haziran ayı Alzheimer ve Beyin Farkındalık Ayı olarak anılmaktadır. Alzheimer hastalığının belirtilerini gösterenlere ve onunla ilgilenenlere yardım etmekten çekinmeyin.
Hazırlayan: İpek Bilgin
Kaynak:
Alzheimer's Society. (tarih yok). Alzheimer's disease. Alzheimer's Society: https://www.alzheimers.org.uk/about-dementia/types-dementia/alzheimers-disease
Parsons, L. (2021, June 8). Biogen, Eisai’s Alzheimer’s drug aducanumab makes history with US approval. Pharma Times Online: https://www.pharmatimes.com/news/biogen,_eisais_alzheimers_drug_aducanumab_makes_history_with_us_approval_1371340
Parsons, L. (2021, June 24). Lecanemab wins breakthrough therapy designation in Alzheimer’s disease. Pharma Times Online: https://www.pharmatimes.com/news/lecanemab_wins_breakthrough_therapy_designation_in_alzheimers_disease_1372104
Sözcü. (2019, Eylül 22). ‘Türkiye’de Alzheimer artıyor, 600 bin demans hastası var’. Sözcü: https://www.sozcu.com.tr/2019/saglik/turkiyede-alzheimer-artiyor-600-bin-demans-hastasi-var-5347083/
Comments